ARCHIEF

Specialistencolumn: Ziekenhuisapotheker Bert Kaufmann over medicijntekorten

Enkele jaren geleden kwam het af en toe wel eens voor dat een bepaald medicijn in Nederland even niet verkrijgbaar was. Maar in vijf jaar tijd is het fenomeen medicijntekort uitgegroeid tot een heus hoofdpijndossier. In die tijd is het aantal tekorten verviervoudigd. In 2015 waren in totaal 625 medicijnen niet beschikbaar. 

Natuurlijk kan er af en toe iets misgaan bij de productie of de uiteindelijke vrijgifte van een batch medicijnen. De kwaliteitseisen zijn streng en dat is terecht. Nu lijkt het er echter op dat er iets meer aan de hand is dan een incidenteel ongelukje. Het probleem is structureel en neemt in omvang toe. Een recent voorbeeld is het plotsklaps niet meer beschikbaar zijn van levothyroxine (Thyrax®) tabletten. Een medicijn waarvan ongeveer 350.000 schildklierpatiënten afhankelijk zijn. 

Nederland zit, wat betreft kosten voor medicijnen, in vergelijking met andere Europese landen helemaal niet zo hoog in de boom. Ongeveer 10% van de totale kosten voor zorg wordt aan geneesmiddelen uitgegeven. Daarmee zitten wij ongeveer 15% onder het Europese gemiddelde.

Niettemin zijn zorgverzekeraars een paar jaar geleden, teneinde medicijnkosten verder te drukken, gestart met het zogeheten preferentiebeleid: van generieke, merkloze medicijnen worden alleen die van de fabrikant die het laagste biedt, vergoed. Dat heeft ons land geen windeieren gelegd, maar het succes heeft ook een keerzijde. Nederland is in mondiaal perspectief een klein landje met een kleine afzetmarkt. Medicijnfabrikanten worden momenteel zo ‘uitgeknepen’, dat het hier op de markt brengen van medicijnen voor hen steeds minder interessant wordt. Dat levert problemen op in de beschikbaarheid van geneesmiddelen.

Medicijnfabrikanten zijn geen filantropische instellingen. Er moet verdiend worden. Dat willen zij zelf en dat willen hun aandeelhouders. Zo werkt het in een commerciële wereld. Veel geld valt te verdienen aan de ontwikkeling en het op de markt brengen van medicijnen voor aandoeningen, waarbij tot dan toe geen remedie voorhanden was. Heel dure geneesmiddelen voor exclusieve patiëntengroepen.

Aan laaggeprijsde geneesmiddelen valt weinig eer te behalen, in financiële zin wel te verstaan. Daar ligt dan ook bij fabrikanten steeds minder de focus en de prioriteit. Dit, terwijl er wel degelijk behoefte blijft bestaan aan deze middelen. Recent voorbeeld is ‘good old’ penicilline: de fabrikant verdiende hieraan niet meer voldoende, waarna het uit de handel werd genomen. En er zijn nog veel meer voorbeelden. 

Apothekers hebben er bijna een dagtaak aan om te zorgen dat patiënten, ondanks tekorten, voorzien blijven van noodzakelijke medicijnen. We slepen ze uit alle windhoeken van de wereld bij elkaar, vaak tegen aanzienlijke extra kosten. Maar in toenemende mate lukt zelfs dat ons niet meer. 

Een groeiend probleem, dat niet alleen door de apotheek opgelost kan worden. Het is tijd dat zowel de minister als de fabrikanten, maar ook zeker niet in de laatste plaats de zorgverzekeraars, hierin hun verantwoordelijkheid nemen. 

Bert Kaufmann
Ziekenhuisapotheker